TÜRKİYE’DE HASTANE OKULLARI
Prof. Dr. Necate BAYKOÇ DÖNMEZ

       Uzun süreli hastalığı olanların genel nüfus içindeki oranları %1 olarak tahmin edilmektedir. Buna göre ülkemizde 0-18 yaş grubunda 263,710 çocuğun uzun süreli hastalığı olduğu kabul edilmektedir. 

       Türkiye’de hastanede uzun süreli yatan çocukların eğitimi ile ilgili ilk resmi çalışmalar Hacettepe Üniversitesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü’nde, Üniversite’nin Çocuk Hastanesinde 1970’li yıllarda başlamıştır. Ancak okul çağındaki çocukların öğretimleri ile ilgili çalışmalar yani Hastane Okulları’nın kuruluşu Türkiye’de 1993 yılında başlamıştır.

       Ülkemizde hastanede yatan çocukların eğitimi ile ilgili lisans düzeyinde teorik ve uygulamalı olarak sistemli şekilde ilk çalışmalar, Hacettepe Üniversitesi Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Bölümü’nün 1975 yılından itibaren Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hastanesi’nde stajyer öğrencileri ile başlattığı çalışmalarla gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar okul kurucusu ve zamanın bölüm başkanı Prof. Dr. Şule Bilir’in isteği ve desteği ile, bölümün 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin teori ve uygulamalı ders olarak, Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hastanesi’nde, eğitimci Susanne J. Mann’ın önderliğinde başlatılmış, devam eden yıllarda geliştirilerek sürdürülmüştür. Zamanın çocuk hastanesi müdürü Prof. Dr. Yavuz Renda ve hastane personeli de bu çalışmayı desteklemişler ve çalışmaların yürütülmesinde yardımcı olmuşlardır.

       Hastanede yatan çocuklarla ilgili eğitim çalışmaları halen bazı üniversite hastaneleri, birkaç özel çocuk hastanesi ve bazı devlet hastanelerinde devam etmektedir. Ancak eğitim ağırlıklı bu çalışmalara 1994 yılında öğretim ağırlıklı çalışmalarda eklenmiş ve bir yılda “Hastane Okulları” Türkiye’nin pek çok ilinde yaygınlaştırılmıştır.

       Ülkemizde “Hastane Okulları”nın başlaması, hastanede yatan çocukların eğitimleri ile ilgili çalışmaların devamında gerçekleştirilmiştir. Eğitim ile ilgili çalışmalar sürdürülürken, yurt dışı ile ilgili çalışmalarda “Hastane Okulları” konusu gündeme gelmiştir. Birçok ülkede 1950 – 60’lı yıllardan beri devam eden “Hastane Okulu” uygulamaları ilk kez 20 – 22 Ekim 1988’de Yugoslavya’nın Ljubljana kentinde uluslararası düzeyde düzenlenen “I. Hastanede Yatan Çocukların Eğitimleri ve Öğretimleri Semineri” (1st European Seminar on Education and Teaching of Children in Hospital) ile ülkeler arası ortak sorunlar ve bilgi alışverişi niteliğinde değerlendirilmiştir. Bu seminere ülkemiz temsilcisi olarak, alanın hocası Prof. Dr. Şule Bilir’in görevlendirdiği Prof. Dr. Necate Baykoç Dönmez katılmıştır. Seminerde, Türkiye’de hastanede uzun süreli yatan çocuklarla ilgili yapılan eğitim çalışmalarını içeren tebliğ, slaytlar, fotoğraflar, hastaneye hazırlayıcı eğitim ile ilgili kitaplar, görsel ve işitsel olarak sunulmuş, diğer ülke temsilcileri tarafından büyük ilgi görmüştür.

       Ayrıca bu konuda Türkiye’de yayınlanmış olan bir kitabın (Çocuk ve Hastane) bulunması ilgi çekmiştir. Bu seminerde, diğer ülkelerde “Hastane Okulları” ve “Hastane Öğretmenleri” kavramının etkin ve yaygın oluşu dikkati çekmiştir. Bu uluslar arası seminere katılım ile diğer ülkelerle bundan sonraki çalışmalar için bağlantı sağlanmış ve pek çok ülkede uygulanmakta olan hastane okulları projesi daha yakından ve detaylı izlenmiştir.

       Çalışmalar 1989 yılında, temsilci tarafından ülkemizde belli bir düzeye getirilmiş ancak çalışmaların hayata geçirilmesinde o zaman için Bakanlıklar arası yeterli iş birliği sağlanamadığından proje o yıl uygulanamamıştır. Bu arada Prof. Baykoç Dönmez tarafından yurt dışındaki çalışmalar izlenmiş, gerekli yazışmalar yapılmış ve proje geliştirilmiştir.

       Bu kez, 2 – 3 – 4 Nisan 1992’de Viyana’da ikinci kez “Hastanede Yatan Çocukların Eğitimleri – Öğretimleri 2. Uluslararası Semineri” (Second Congress of European Hospital Pedagogues Pupils as Patients – Patients as Pupils), düzenlenmiş ve Prof. Baykoç Dönmez bu seminere de katılarak konu ile ilgili bir araştırma makalesi tebliğ etmiş (Bilir, Ş., Baykoç Dönmez, N., San, P., Artan, İ., Hastanede Yatan Çocukların Hastalık ve Hastaneyi Algılamalarının İncelenmesi, 1988) ve ayrıca bir poster (Bilir, Ş., Baykoç Dönmez, N., San, P., Artan, İ., Hastanede Yatan Çocukların Çizdikleri Resimlerin Konu ve Renk Açısından İncelenmesi, 1990) sunmuştur.

       Her iki toplantıda da elde edilen bilgiler, bilimsel araştırmalar, uygulamalı çalışmalar, Hastane Okulu ile ilgili hazırlıkların belli bir olgunluğa ulaşmasını sağlamıştır. Bu noktaya gelindiğinde, birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak hastane okullarının açılması ve hastane öğretmenlerinin görevlendirilmesi konusunda çeşitli girişimlerde bulunulmuştur. Bu dönemde 12.05.1992 tarih ve 21226 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren T.C Milli Eğitim Bakanlığı Teşkilat Görevleri hakkında 3797 Sayılı Kanunla Özel Eğitim ve Rehberlik alanında daha nitelikli ve yaygın hizmet sağlamak amacıyla T.C. Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde Özel Eğitim, Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü kurulmuş ve Temmuz 1992’de Prof. Dr. Necate Baykoç Dönmez T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim, Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürü olarak görevlendirilmiş, yeni kurulan bu genel müdürlüğün, yeni teşkilat yapısını oluşturmuştur. Uluslar arası kongrelerdeki çalışmalar doğrultusunda, bilimsel temellere dayalı olarak, Genel Müdürlüğün Teşkilat Yapısı içinde, diğer şubelerle birlikte, özel eğitim kapsamına giren “Hastanede Yatan Çocukların Eğitimleri – Öğretimleri ve Hastane Okulları Şubesi”ni de kurmuştur.

Kaynak: Hastanede Çocuk ve Genç Kitabı